โรคอ้วนในเด็ก
ศาสตราจารย์กิตติคุณนายแพทย์จุล ทิสยากร
เด็กและเยาวชนเป็นประชากรกลุ่มพิเศษ เช่นถ้าทำความผิดจะได้รับโทษน้อยแม้แต่เรื่องน้ำหนักตัวถ้ามากเกินไปในผู้ใหญ่มักจะเรียกว่าโรคอ้วนแต่ในเด็กมีผู้เรียกเด็กที่อ้วนว่าน้ำหนักเกิน อย่างไรก็ตามตามคำจำกัดความถ้าน้ำหนักตัวเกินกว่าค่าปกติมากจะถือว่าอ้วนค่าน้ำหนักปกติในเด็กทั้งหญิงชายจะมีอยู่ทุกอายุและมีการทำเป็น เส้นกราฟเพื่อให้ง่ายต่อการเปรียบเทียบกับค่าปกติในแต่ละอายุและใช้ติดตามการเพิ่มขึ้นหรือลดลงของน้ำหนักตัวเมื่อเด็กมีอายุมากขึ้น สิ่งที่ใช้เป็นตัววัดความเหมาะสมของ น้ำหนักตัวของแต่ละคนคือ Body Mass Index (BMI) ซึ่ึ่งคำนวณได้จากสูตร ซึ่งใช้ได้ทั้งเพศหญิงและชาย
BMI = น้ำหนักตัว (หน่วยเป็นกิโลกรัม) / ความสูง (หน่วยเป็นเมตร) ยกกำลังสอง
การแปลผล BMI ที่คำนวณได้
ค่า BMI (กก/ม2) การแปลผล
20-25 ดีที่สุด
25-30 น้ำหนักเกิน
30-34 อ้วน
35-44 อ้วนจนต้องระวังสุขภาพ
45-49 อ้วนจนเป็นอันตรายต่อสุขภาพ
มากกว่า 50 ซุปเปอร์อ้วน (อันตรายมาก)
(ค่าปกติของ BMI ในเด็กที่อายุมากกว่า 9 ปี
เด็กชาย = อายุ (หน่วยเป็นปี) + 13
เด็กหญิง = อายุ (หน่วยเป็นปี) + 14)
เมื่อ40ปีก่อนแพทย์ที่ดูแลผู้ป่วยเด็กของประเทศไทยพบกับปัญหาโรคขาดอาหารในเด็กซึ่งอาจเป็นชนิดที่เด็กขาดอาหารจนผอมแห้งเหลือแต่หนัง หุ้มกระดูกอย่างที่ยังพบได้มากในหลายประเทศของทวีปแอฟริกาเด็กบางคนจะขาดอาหารโปรตีนมากจนเกิดอาการบวมสำหรับประเทศไทยโรคขาด อาหารในเด็กได้ค่อยๆหมดไปแต่ที่กำลังกลายเป็นปัญหาในเด็กโดยเฉพาะอย่างยิ่งตามเมืองใหญ่ๆเช่นกรุงเทพมหานครคือเด็กรับประทานอาหาร มากเกินไปจนน้ำหนักตัวมากจนอยู่ในเกณฑ์ที่เรียกว่าเป็นโรคอ้วนซึ่งในปัจจุบันพบได้ประมาณร้อยละ10ของเด็กในกรุงเทพมหานครส่วนหนึ่งของ ปัญหานี้เกิดจากการขาดการดูแลที่ดีจากบิดามารดาของเด็กหรือเกิดจากความไม่รู้ของบิดามารดาของเด็กซึ่งเข้าใจผิดว่าเด็กอ้วนคือเด็กมีสุขภาพดี ในการประกวดสุขภาพเด็กประจำปีของโรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์สภากาชาดไทยมักจะมีมารดาที่นำเอาเด็กที่อ้วนมากมาร่วมประกวดด้วยจากความ เข้าใจผิดที่คิดว่าเด็กอ้วนเป็นเด็กที่มีสุขภาพดีแต่ในความเป็นจริงนอกจากเด็กอ้วนมักจะมีสุขภาพไม่ดีเช่นอ้วนมากจนหายใจไม่พอแล้วในอนาคต เด็กอ้วนเหล่านี้จะมีปัญหาสุขภาพอันได้แก่โรคเบาหวานความดันโลหิตสูงระดับไขมันในเลือดผิดปกติโรคกลุ่มอาการที่ดื้อต่อสารอินซูลินนอนกรน หยุดหายใจขณะนอนหลับนอกจากโรคทางกายแล้วโรคอ้วนยังนำไปสู่โรคทางจิตใจด้วยเช่นไม่ค่อยคบเกิดโรคซึมเศร้าและในรายที่รุนแรงมากอาจ ถึงขั้นคิดฆ่าตัวตาย
การป้องกันโรคอ้วนต้องเป็นการปฏิบัติอย่างต่อเนื่องและเข้มงวดตั้งแต่แรกคลอดโดยส่งเสริมการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ซึ่งทำให้เด็กมีโอกาสอ้วนน้อยกว่าเด็ก ที่เลี้ยงด้วยนมวัวในเด็กที่โตขึ้นครอบครัวมีหน้าที่จัดการและให้ความรู้เรื่องอาหารกับการออกกำลังกายการที่น้ำหนักของร่างกายเพิ่มขึ้นก็เนื่องจากพลังงาน ที่รับประทานเข้าไปมากกว่าพลังงานที่ใช้ไปของร่างกายทำให้พลังงานที่เหลือใช้ถูกจัดเก็บไว้ในรูปไขมันอาหารที่จะทำให้มีพลังงานเหลือใช้ได้มากได้ แก่อาหารที่มีไขมันมากหรือหวานจัดและส่วนหนึ่งที่ทำให้ในปัจจุบันเด็กมีน้ำหนักเกินหรือเป็นโรคอ้วนกันมากก็เนื่องจากการรับประทานอย่างอวิชาทั้งทาง ด้านปริมาณและคุณภาพทำให้ร่างกายมีรายรับทางด้านพลังงานเพิ่มขึ้นมากส่วนรายจ่ายทางพลังงานของร่างกายในเด็กก็มักจะน้อยเนื่องจากเด็กมักจะอยู่ เฉยๆเช่นดูทีวีเล่นเกมกดขณะที่ดูทีวีก็มักจะรับประทานขนมขบเคี้ยวร่วมกับการดื่มน้ำหวานเมื่อบวกกับอาหารมื้อหลักที่มักจะซื้อจากร้านอาหารพวก“จานด่วน” เช่นพิซซ่าเบอร์เกอร์ซึ่งมีไขมันเป็นส่วนประกอบมากพฤติกรรมเหล่านี้ล้วนส่งเสริมให้น้ำหนักตัวเพิ่มทั้งนั้นสิ่งที่พอจะทำได้เพื่อลดโอกาสการเพิ่มน้ำหนักตัว ก็คือเลือกอาหารที่จำหน่ายให้แก่นักเรียนในโรงเรียนส่งเสริมการเล่นที่เป็นการออกกำลังกายประมาณวันละชั่วโมงจำกัดการดูทีีวีีเล่นเกมกดไม่ไห้มากกว่า 2ชั่วโมงต่อวันที่กล่าวมาข้างต้นถ้าดูเผินๆจะเห็นได้ว่าไม่มีอะไรมากแต่ในทางปฏิบัติเพื่อนำไปสู่ความสำเร็จของการควบคุมน้ำหนักนั้นเป็นสิ่งที่ยากมาก
หลักเกณฑ์ที่สำคัญเพื่อการควบคุมน้ำหนักอย่างได้ผล
1.ตั้งเป้าและจัดรายการเฉพาะสำหรับเด็กแต่ละคนโดยพิจารณาจากอายุความรุนแรงของน้ำหนักที่มากเกินไปและโรคที่มีร่วมด้วยแล้ว
2. ครอบครัวต้องร่วมด้วยในภาคปฏิบัติ
3. มีการประเมินผลบ่อยๆ
4. ต้องคำนึงถึงความประพฤติ สังคม และจิตใจของเด็กด้วย
5.ให้คำแนะนำในการเปลี่ยนแปลงอาหารและการออกกำลังกายที่เด็กและครอบครัวนำไปปฏิบัติได้จริงๆ
จะเห็นได้ว่าความสำเร็จในการควบคุมน้ำหนักขึ้นกับความร่วมมือของสมาชิกทุกคนในครอบครัวที่ต้องยอมรับการจัดกิจกรรมร่วมกัน เช่นการเล่นกีฬาและการเปลี่ยนแปลงชนิดอาหารและวิธีการเตรียมเด็กที่อายุต่ำกว่า10ปีไม่ควรใช้ยาเพื่อการควบคุมน้ำหนักส่วนวิธี การผ่าตัดต่างๆเพื่อลดน้ำหนักจะพิจารณาใช้เฉพาะกับเด็กที่เจริญเติบโตเข้าสู่วัยหนุ่มสาวแล้วเท่านั้นและจะต้องเป็นโรคอ้วนที่อ้วน จนมีปัญหาต่อสุขภาพแล้วเพราะมีโรคแทรกซ้อนหรือน้ำหนักมากถึงขั้นซุปเปอร์อ้วน
